"Serbest Düşünür" Kimdir?

“Serbest düşünür” kavramı, bir epistemolojik bakış açısı olan “freethinker” kavramının dilimize geçmiş halidir. Bu yazı, serbest düşünürlüğün ne olduğunu açıklamayı, ülkemizde tanınırlığını artırmayı ve serbest düşünürlerin kendilerini fark etmesini sağlamayı hedeflemektedir.

 

Bir serbest düşünürün yaptığı, ulaşması gereken bilgiye veya inanca; mantık, akıl ve deneysel (ampirik) gözlem yöntemlerini bir arada kullanarak ulaşmaktır. Bu yolda kullanılması gereken en önemli faaliyet, sorgulamak ve şüphe etmektir.

 

Bir kimsenin herhangi bir otorite, gelenek, vahiy veya dogma temelinde dayatılan ideolojilere körü körüne inanması, bunları sorgulamaması ve bunlar üzerine “serbest” bir şekilde düşünmekten kaçınması, o kişiyi adeta tutsak edecektir. Serbest olmanın yolu ise, herhangi bir bilgiye ulaşırken kullanılması gereken yolu bilmek, uygulamak ve buna sadık olarak yaşamaktır.

 

Bunu başaran insanların kazancını pratik hayattan örneklemek gerekirse;

 

• Dünyada ne olup bittiğini öğrenirken medya tarafından manipüle edilememek,

• Hangi inanç veya görüşe sahip olunursa olunsun, bu görüş veya inançlarla çelişen kanıtlara karşı bunları samimi bir şekilde sorgulayabilmek,

• Bir düşünce sevilsin ya da sevilmesin, o düşünceye öznel ve tutarsız yaklaşmak yerine her düşünceye nesnel ve tutarlı yaklaşabilmek,

• Yanlış görüş, düşüncelerden ve eylemlerden korkmadan vazgeçebilmek (herhangi bir dogmaya bağlı kalmamak) ve bu şekilde gelişebilmek,

• Sabit ve kabul edilmiş düşüncelerin dışında, kalıpların dışına çıkıp özgün bir düşünce oluşturabilmek, bu fikirleri serbestçe test edebilmek, reddedebilmek veya benimseyebilmek,

• Bilgiyi eleştirel bir gözle değerlendirebilmek,

 

şeklinde açıklanabilir.

 

Serbest düşünür olmak, serbest düşünmeyi gerektirir. Serbest düşünebilmek ise, belirli sorumluluklar gerektirir. Peki nedir bu sorumluluklar?

 

1- İnançlardan ve görüşlerden şüphe edin. Serbest düşünür olmak, toplumdan gelen inançlardan, görüşlerden, fikirlerden, düşüncelerden şüphe eden bir birey olmayı gerektirir. Bu hususta dini, felsefi veya siyasi inançlarınızı serbestçe ve objektif bir şekilde sorgulayarak başlayabilirsiniz. Sorgularken önyargılarınızdan arınmaya ve hakikat arayışında sıfır noktasından başladığınıza emin olmalısınız.

 

 

2- Otoriteye isyan edin. Bu ise bir bireyin ancak kendisi için düşünmesini gerektirir. İnsanların pek çoğu, otoritenin faydalı olduğunu, otoritenin çatısı altında güvende ve özgür olduğunu düşünmeye isteklidirler. Bu doğrultuda sorgulamayı reddedip otoritenin kendilerine doğru ve gerçek olduğunu söylediği şeylere körü körüne inanır ve en kötüsü ise onları körü körüne savunurlar. Bu durumda pek çok insan kendisi için düşünmeyi reddederek, başkalarının onlar için düşünmelerine izin verir. Serbest düşünen bir insan ise bunların tam aksine, kendisi için düşünme işini başkalarına bırakıp olduğu gibi kabul etmez. Bu şekilde, tüm otoriteleri, herkesi ve her şeyi sorgular. Otoritenin ve toplumun dikte ettiği fikirleri serbestçe düşündükten sonra kabul etme ve reddetme serbestisine gerçekten serbestçe sahip olur.

 

3- Gözlem yapın. Bu gözlem, ilk önce kendinize yönelik olmalıdır. Bu; nasıl düşündüğünüzün, neden o şekilde düşündüğünüzün ve eylemlerinizin sebepleri üzerine serbestçe düşünmenizi gerektirir. Birçoğumuz her ne kadar düşüncelerimizi ve eylemlerimizi bilinçli olarak yaptığımızı düşünsek de aslında bu düşünce ve eylemlerin çoğu bilinçsiz bir şekilde gerçekleştirilir. Çünkü düşünce ve eylemlerimizin birçoğu, daha önce yaptığımız ve yapmaya alışkın olduğumuz şeylerle bağlıdır. Bu da bizi alışkanlıklarımızın kurbanı yapar. Serbest düşünen biri olmanın üçüncü kuralı da bu sebeple, kendinizin farkında olmaktır. Bunun için yalnızca kalıplarınızın dışına çıkın ve gözlemleyin.

 

4- Sürüden kaçın. Bu ve diğer ipuçları, sizi her ne kadar dokuz köyden kovsa da, aykırı biri gibi görünmenize sebebiyet verse de serbest düşünebilen bir birey olabilmek için kendinizi kolektif düşünceden ayırmanızı gerektirir.  İnsanların birçoğu, sırf başkaları tarafından sevilebilmek ve kabul edildiklerini hissedebilme amacıyla başkalarının düşünce ve davranış biçimlerine uyma eğilimindedir. Bu, tam olarak bir sürü zihniyetidir. Dünyaya zarar veren liderler, düşünceler ve eylemlere baktığımızda sürü zihniyetini kullandıklarını görmekteyiz. Sürü zihniyetinden kaçmak, insanların yaptığı şeyleri külliyen reddetmek ve aykırı olmak anlamına gelmemektedir. Aksine, serbest bir şekilde düşünmeyi ve mantıkçı olmayı gerektirir. Sonuçta herkes su içiyor diye su içmekten kaçınmıyoruz değil mi?

 

5- Araştırma yapın. Şu ana kadar edindiğiniz tüm bilgiler ışığında, mantık ve akıl yolunu kullanarak araştırın. Bir serbest düşünür, her şeyi bilmediğinin ve başkalarından öğreneceği çok şey olduğunun farkında olan kişidir. Bu sebeple; ne araştırıyor olursanız olun, mümkün olduğunca fazla kaynaktan, makalelerden, kitaplardan ve diğer kaynaklardan yararlanmaya dikkat edin. Çelişkili araştırmalar yapmak ve çelişkili hususlar üzerinde düşüncenizi ve araştırmalarınızı derinleştirmeniz size yarar sağlar.

 

6- Eleştirel düşünün. Herhangi bir şeyi bilmek zorunda değiliz. Bir düşünceyi veya eylemi onaylayan veya reddeden fikirler üretmek güzel bir şeydir fakat o şeyi tam olarak bildiğimizi göstermez. Eleştirel düşünceye sahip olabilmek bir serbest düşünürün en önemli enstrümanlarından birisidir. Karşılaşılan bir bilgiye karşı bu bilgiyi analiz edememek ve eleştirel olarak değerlendirememek, sadece bilginin doğruluğu bakımından bir değerlendirme yapmanızı engellemekle kalmaz, aynı zamanda manipülasyon için kişiyi kolay bir hedef yapar. Eleştirel düşünürken bu bilginin mantığa ve akla dayanıp dayanmadığına, bilimsel kanıtlarla desteklenip desteklenmediğine ya da deneysel gözlemlerinizle örtüşüp örtüşmediğine bakarken bu yöntemlerin de kusurlu olabileceğini bilmelisiniz. Fakat hakikat arayışında samimiyet bulunduğu takdirde bu araçlar oldukça yardımcı olacaktır.

 

7- Değişime açık olun. Bu, sabit fikirli olmamayı ve esnek bir zihne sahip olmayı gerektirir. Bir serbest düşünür, hangi düşünce söz konusu olursa olsun o düşünceye kilitlenmemiş kişidir. Bu, yeni bilgilere ve serbest düşünce filtresinden geçirilen yeni bilginin eski bilgiyle değiştirilebilmesinin kolaylığını gerektirir.

 

Şu hususa dikkat çekmek isteriz:

 

Serbest düşünür olmak, sizi özgürleştirecek ve serbest düşünür olmaya başladığınız güne minnet duyacak bir hayat yaşamanızı sağlayacaktır. İyi ya da kötü tüm yaratıcı fikirler, serbest düşünen insanlar tarafından ortaya atılır. Serbest düşünemeyenler ise ancak bu fikirlere sürüyle birlikte katılır, kendini, düşüncesini, eylemini ve en önemlisi iradesini başkalarının düşüncelerine esir eder.